Is de Belastingdienst zelf in control?

De Belastingdienst beheerst de eigen fiscaliteit niet, ondanks de vele veelal lokale inspanningen. Er is sprake van een structureel onvoldoende fiscale beheersing binnen de Belastingdienst. Dit is de conclusie van projectteam 2016 naar de stand van zaken met betrekking tot de fiscale beheersing van de Belastingdienst, uitgevoerd in opdracht van de Raad van Bestuur van het directoraat generaal Belastingdienst.

De Belastingdienst introduceerde in 2005 ‘horizontaal toezicht’ (HT). Deze toezichtsvorm steunt op het uitgangspunt dat burgers, bedrijven en instellingen meer aangesproken mogen worden op hun eigen verantwoordelijkheden en dat de Belastingdienst en belastingplichtigen een wederzijds belang hebben bij het tot stand brengen van een vertrouwensrelatie, waarbij een onnodig zware toezichtslast met lastige discussies en correcties achteraf vermeden kan worden.

Horizontaal toezicht vereist dat een belastingplichtige organisatie fiscaal 'in control' is. Dat wil zeggen: de organisatie heeft zicht op alle relevante fiscale risico's en beschikt over een adequaat stelsel van interne beheersingsmaatregelen om deze risico's te detecteren en te mitigeren. Op verzoek kan de organisatie bovendien bewijs tonen dat dit stelsel van maatregelen niet alleen op papier is beschreven, maar in de praktijk ook heeft bestaan en gewerkt. Dit alles wordt in het jargon ook wel omschreven als een 'Tax Control Framework', of kortweg 'TCF'. De Belastingdienst heeft nooit exact beschreven hoe een TCF er zou moeten uitzien. In de loop van de jaren zijn echter verschillende documenten gepubliceerd waaruit kan worden afgeleid waaruit een TCF (op hoofdlijnen) zou moeten bestaan:

• Horizontaal Toezicht binnen de Individuele Klantbehandeling
• Leidraad ToezichtGrote Ondernemingen
• Controleaanpak Belastingdienst

De Belastingdienst confronteert organisaties met de inhoud van deze documenten bij de gesprekken en onderzoeken die zij instelt in het kader van HT en bij het beoordelen van de effectiviteit van een TCF. Een interessante vraag die daarbij opkomt is of de Belastingdienst deze uitgangspunten ook zélf hanteert bij het inrichten en beoordelen van het fiscaal in control zijn van de eigen organisatie.

Onderzoek Project 2016

Op deze vraag geeft een relatief recent onderzoek van 29 november 2016 antwoord. Dit onderzoek draagt de naam 'Interne rapportage over de fiscale beheersing binnen de Belastingdienst'. Het onderzoek is ingesteld door 'Projectteam 2016' in opdracht van de Raad van Bestuur van het directoraat generaal Belastingdienst (DGBel). Het doel van de rapportage vloeide voort uit de de ambitie van de Raad van Bestuur om binnen de Belastingdienst een Tax Control Framework te willen realiseren. De ambitie volgde vooral uit de strategische keuze om, wanneer het gaat over de fiscale beheersing binnen de eigen organisatie, een voorbeeldrol te willen vervullen.

Conclusies onderzoek

De conclusies van het onderzoek zijn behoorlijk ontluisterend. Op grond van het onderzoek concludeert het projectteam dat de Belastingdienst, ondanks de vele veelal lokale inspanningen, de eigen fiscaliteit niet beheerst. Er is sprake van een structureel onvoldoende fiscale beheersing binnen de Belastingdienst. Het projectteam wijt dit aan de volgende onderliggende oorzaken:

1. Ontbreken van heldere kaders
2. Onvoldoende aandacht voor fiscale beheersing en fiscaal bewustzijn
3. Vereiste fiscale kennis en -middelen schieten tekort in de uitvoeringsorganisatie
4. Voorbeeldfunctie van de “toon aan de top” schiet tekort
5. Ontbreken van alignment tussen structuren en administraties
6. Geen zicht op fiscale compliance
7. Geen systematische en structurele aandacht voor monitoring en testing
8. Ontbreken van aandacht voor een “in control statement”
9. Ontbreken van een integraal proces voor risicomanagement

Kijk in het volledige rapport voor meer diepgaande achtergronden: https://www.rijksoverheid.nl/.../Bijlage+5+Analyse+interne+fiscale+beheersing.pdf

Verbeteracties

Uiteraard kan schamper worden gedaan over deze gang van zaken. En ja, het is teleurstellend. Toch verdient het respect dat de dienst zichzelf de maat neemt, fouten constateert en kijkt wat er verbeterd kan worden. Het projectteam 2016 heeft een reeks verbetervoorstellen opgesteld, die deels al meteen zijn opgepakt. Het zal interessant zijn om te zien of de Belastingdienst de komende jaren in staat zal zijn om grote verbeterslagen te maken. De Belastingdienst is dit natuurlijk aan haar stand verplicht. Zij zou het meest geavanceerde en best werkende TCF van heel Nederland moeten kunnen tonen!

Afsluitende gedachten

Ik zal de bevindingen van dit onderzoek meenemen in de gesprekken die ik voer met medewerkers van de Belastingdienst. Het onderzoek laat zien dat het inrichten, uitvoeren en monitoren van een TCF géén eenvoudige zaak is. Goedwillende belastingplichtigen verdienen dan ook enige clementie. De Belastingdienst laat immers zelf ook hier een daar een steekje laten vallen...