Bron: FD 27 mei 2017

Nieuwe baas Belastingdienst: horizontaal toezicht moet anders

Het omstreden ‘horizontaal toezicht’, waarin de Belastingdienst de aangiften van vertrouwde bedrijven nauwelijks meer controleert, moet volgens hem worden gemoderniseerd. ‘Nederland moet zich aansluiten bij internationale ontwikkelingen op dit gebied,’ aldus de brief die in handen is van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico, FD en Trouw.

Kwart niet actief gecontroleerd

Vanwege het horizontaal toezichtsysteem wordt de belastingaangifte van bijna een kwart van de grote bedrijven in Nederland niet meer actief gecontroleerd, bleek afgelopen februari uit onderzoek van Investico. Deze bedrijven houden zich volgens de fiscus aan de regels en zijn te vertrouwen. Het aantal fiscale boekenonderzoeken bij Nederlandse bedrijven daalde de afgelopen twintig jaar met 70%.

Volgens Uijlenbroek is nu echter niet duidelijk genoeg wanneer bedrijven het vertrouwen van de Belastingdienst verliezen en weer als vanouds gecontroleerd moeten worden. ‘De interventieladder van horizontaal toezicht naar verticaal toezicht is onvoldoende kenbaar waardoor een of-of discussie ontstaat, terwijl het een glijdende schaal is’, schrijft hij.

Veel kritiek

De directeur van de Belastingdienst doet zijn oproep in een ‘100-dagenbrief’ aan zijn medewerkers, zijn persoonlijke actielijst. Hij volgde eind januari Hans Leijtens op, die grote problemen achterliet. De top van de Belastingdienst stond tot dusver achter het soepele toezichtsysteem, net als staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën, die het ‘een sterkte van ons belastingstelsel’ noemde.

Inspecteurs en belastingadviseurs hebben daarentegen veel kritiek op het huidige systeem van horizontaal toezicht. Nederland is het enige land ter wereld dat deze vorm van toezicht toepast zonder daarbij duidelijke normen te hanteren, zegt Eelco van der Enden, partner bij belastingadvieskantoor PwC. Hij steunt het pleidooi van Uijlenbroek. ‘Alle landen gebruiken objectieve kaders en ook de Oeso heeft normen opgesteld voor horizontaal toezicht. In Nederland is het schimmig. Er moeten regels komen voor bedrijven die gebruik willen maken van horizontaal toezicht. Nu is het systeem subjectief en hebben inspecteurs geen handvatten om goed toezicht te houden.’

Inspecteurs klagen dat de Belastingdienst door het horizontale systeem geen goed toezicht meer kan houden en te veel leunt op het bedrijfsleven. Ger Fuchs, oud-directeur Grote Ondernemingen bij de Belastingdienst, noemt het systeem ‘naïef en onverantwoord.’ Veel inspecteurs vermoeden dat het systeem minder belastingopbrengsten genereert dan het oude systeem waarin de boeken actief werden gecontroleerd. Ook bleek afgelopen februari uit onderzoek van Investico dat de beoogde tijdsbesparing van horizontaal toezicht was uitgebleven.

Panama Papers

Woordvoerder André Karels van de Belastingdienst is zich niet bewust van belangrijke veranderingen aan het horizontaal toezicht, zegt hij in een reactie. ‘Als we grote aanpassingen doen, zullen we die eerst met de Tweede Kamer bespreken.’ Staatssecretaris Wiebes noemde de zorgen van de inspecteurs eerder onterecht. ‘We zitten wel degelijk achter de centjes aan,’ zei hij begin dit jaar.

Vorige maand bleek dat acht bedrijven die opduiken in de ‘Panama Papers’ bij de fiscus onder de omstreden lichte vorm van toezicht staan, en dus niet of nauwelijks gecontroleerd worden. De Belastingdienst zag daarin geen reden om het toezicht te versterken, maar wilde eerst onderzoek doen.